Tüketim Eğilimini Etkileyen Faktörler

Ekonominin genel durumu ve demografik yapı, tüketim harcamaları üzerinde şu etkileri ortaya çıkarır:

• Dayanıklı tüketim eşyalarına yönelen talebin artması bir canlanma belirtisi olarak kabul edilir.
• Ekonominin durgunluğa girdiği dönemlerde önce konut ve otomobil, daha sonra beyaz eşya ve elektronik eşya üretimi ve satışları azalır.
• Gıda ve dayanıksız tüketim eşyaları sektörleri, durgunluktan daha az zarar görür.
• Özel tüketim harcamalarındaki bir puanlık artış GSMH’yi 0,6 puan yükseltir.
• Tüketim harcamaları aile reisinin bulunduğu yaş grubuna göre de değişiklik gösterir. Tüketim eğilimi gençlik dönemlerinde daha güçlüdür.
• Orta yaştakiler, yaşlılıkları ve emeklilik dönemleri için para biriktirmeyi ön plana alarak tüketim konusunda daha muhafazakâr davranırlar.
• İnsanların hayata bakış açıları da tüketim eğilimlerini etkiler. 90’lı yıllardan önce ailelerin en büyük hedefi, çocuklarına ev ve benzeri emlak bırakmaktı. Bunun için gerektiğinden fazla tasarruf edilir, ev ve benzeri varlıkların elden çıkarılması ayıp sayılırdı. Ancak daha sonra değişen sosyal değerler, bugünü yaşamayı da önemli kıldı.

Harcamaların dağılımı

Yayınlanan milli gelir istatistiklerindeki ek tabloların ikisinde cari ve sabit fiyatlarla tüketim harcamalarının mal ve hizmet türlerine göre dağılımı gösterilir. Önceki yıllarda bu bölümde yalnız dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları türlerine göre dağılım verilirken yeni uygulamada tüketim harcamaları şu alt başlıklar altında toplandı:

• Gıda-içki-tütünle ilgili harcamalar, toplam tüketim harcamalarının yüzde 25’ini oluşturur.
• İkinci sırada konut ve konutla ilgili harcamalar yer alır.
• Su ve yakacak için yapılan harcamalarla tamir ve bakım bedelleri de bu kalem kapsamındadır.
• Giyim ve ayakkabı harcamalarının toplam harcama içindeki payı son yıllarda gerileme eğilimine girdi. Ancak bu gerileme, giyim eşyalarında yıllık fiyat artışlarının, enflasyon oranlarının gerisinde kalmasından kaynaklandı.
• Mobilya, ev aletleri, beyaz ve elektronik eşya alımları, harcamaların yaklaşık yüzde 10’udur.
• Ulaştırma ve haberleşme harcamalarının, nihai tüketim harcamaları içindeki payı son yıllarda yükselme eğilimine girdi.
• Eğitim ve sağlık harcamaları, istatistiklerde ayrı ayrı gösterilir.
• Ailelerin eğlence, kültür, otel, lokanta ve diğer mal ve hizmetler izin yaptığı harcamaları da bu istatistiklerde incelemek mümkündür.

Bu harcama kalemlerine harcanan paranın yıllar içindeki değişimi ailelerin tüketim kalıplarının nasıl değiştiğini gösterir. Toplam harcamalar içinde payı artan harcama türlerinde yapılan yatırımlar daha yüksek kazanç getirebilir.